Lafı dolaştırmadan şunu söylemek gerekiyor. Serbest piyasa koşullarında herhangi bir sektörün üreticileri için en büyük tehlike, kritik anlarda toplu hareket etmeyi olanaksız kılan örgütsüz yapıdır.

Bu tehlike, Karadeniz bölgesi söz konusu olduğunda, öncelikle fındıkta kendisini gösterir. Bölgenin en önemli gelir getirici faaliyeti, Türkiye'nin en önemli tarım ihraç mamülü olan fındık, aynı zamanda en az örgütlü üreticinin bulunduğu faaliyet alanıdır. Fındık fiyatının ne olacağı gibi hayati bir konuda bile iki fındık üreticisi yan yana gelip de fikir birliğine varamaz. Biraz da belki evleri bile birbirinden uzaklara kurduran Karadeniz coğrafyasının eğittiği bağımsızlığına düşkün insan yapısından ötürü ortak hareket etme yeteneği enikonu zayıftır.

Oysa, Sektörün alıcısı konumundaki uluslararası işletmeler geçtim kendi aralarında örgütlenmeyi, her biri kendi içinde sektörün önemli bir paydaşı olan birlikler şeklinde örgütlenmiş. Bunlar alım yapılan döviz cinsinden paraların birbirlerine göre konumlarını, alım yapılan ülkenin (yani Türkiye'nin) ekonomik, sosyal, siyasal durumunun ticarete etkisini hesap edip, topluca pozisyon alabilme yeteneğine sahip.

Özetin özeti şu: arz ve talep kefelerinin bir tarafında alabildiğince örgütsüz, öbür tarafında da her açıdan, şirket, birlik, borsa vb örgütlenmelerinin tamamına sahip yapılar var.

Bugün fındık fiyatının 8 liranın altına kadar gerilemesinde, kimsenin anlayamadığı ilahi güçler değil, üretici açısından asimetrik dezavantaj bulunuyor.

***

Bilindiği üzere geçen yılın başlarında fındığın kilogram fiyatı yirmi liralara kadar yükseldikten sonra, yeni sezon mahsulü için 12 lira civarında bir fiyat dengesi oluştu. Üreticinin bir kısmı bu fiyattan ürününü sattı.

Sonra seçimlerin ardından doların aniden pike yapmasıyla, fındığın kilogram fiyatı 14 liraya kadar yükseldi, bu arada da ürününü satan oldu. Bu dönemde herkes fiyat yükselişini zorunlu bir sonuç olarak algıladığından, hayli geniş bir kesim ürününü elinde tutmayı tercih etti. Seçimlerin ardından terör olayları, Rusya krizi falan derken, Türk lirasında belli bir değer kaybı beklentisi oluşunca, büyük oranda ihraç malzemesi olan fındık alıcısı firmalar beklemenin kendi yararlarına olduğu sonucuna vardı ve alımlarda gönülsüz davranmaya başladı. Türkiye'de en önemli fındık işleme tesislerini de uluslararası bir firma satın alınca, alıcıların eli daha da güçlendi.

Şimdi ortalıkta bir panik havası görülüyor. Yeni sezon yaklaşıyor, çotanak sayımları yapıldığında, yeni sezonda iyi bir mahsul tahmini yapılırsa, eldeki fındığın fiyatı iyice düşecek. Fındık yoksa fiyatlar bir nebze yükselecek. Zaman daralıyor. Bugün itibarıyla elinde fındığı olan on liraya satabilse satacaklar ama o fiyattan alıcı falan yok.

***

Ziraat Odaları cephesinden durumun beklenmedikliğine ilişkin açıklamalar geliyor. Hesapta fiyatların yükselmesini beklerken düşmesinden ötürü şaşkınlar.

Asıl şaşırtıcı olan, sorumsuzca fiyatların yükseleceği beklentisini pompalamış olmalarından ötürü herhangi bir yüksünme içinde olmayışları. Hiç biri fındık fiyatlarına üretici açısından tek müdahale kurumu olan Fiskobirlik'in devlet eliyle batırılış sürecinde neticenin buraya geleceğini görmemişler mi?

Bugün lisanslı depoculuk faaliyetleri için her bölgede girişimci aranıyor. Lisanslı depoculuk sisteminin, üreticinin çıkarını Fiskobirlik gibi fındık üreticisinin büyük bölümünü şemsiyesi altında toplayan bir örgütün sağlayacağı yararı sunacağını kimse düşünmesin.

Fiskobirlik fındık üreticisinin elindeki fındığı belirlenen bir fiyattan alıyor, piyasa buna göre oluşuyordu. Fiyatların bu şekilde tutanın elinde kaldığı bir dönem Fiskobirlik döneminde hiç yaşanmamıştır. Fiskobirlik'e önce elli yıldır verilen krediyi vermeyip, sonra da üstünde algı operasyonu yapılırken kendi birliğine sahip çıkmamanın, sorunlu olsa da örgütlü bir yapının yerine yeni bir örgütlü yapı koymadan bir kenara atmanın acısını hep birlikte çekiyor fındık üreticisi.

Bunlar fındık üreticisinin iyi günleri. Eğer satış aşamasında üreticiler örgütlenmeye gitmezse, sektörün örgütlü alıcıları önümüzdeki senelerde tarlaları üreticiye dar edecektir.

Aha buraya yazıyorum...