O engel dediğiniz var ya... Ne olduğu tam bilinebilir bir şey değildir.

Mesela, bedeninin tüm uzuvları tamamdır da zihinsel olarak genel kabul gören seviyede değildir. Ona engelli dersiniz. Bunu yaptığınız anda, bir standarda bağlı olduğunuzu fark edersiniz. Bir akademisyen, bilim adamı veya onun gibi bir şey söz konusu olduğunda, ortalama eğitimli ve zekâlı bir insanı engelli kabul edenlere itiraz edilebilir mi?

Algıları standardın dışına çıkamayan, ancak toplumun yaftalamadığı birini ele alalım mesela... Tek eksiği okuma yazma bilmemek olsun. Eğitimli bir görme engellinin yanında çok daha büyük engellerle karşılaşacağı kesindir bu kişinin... Fakat sırf ışığı algılamıyor diye birini engelli ilan ederken, gördüğü ışığın ton farklılıklarıyla yaratılmış ve üstüne koca bir medeniyet inşa edilmiş simgeleri tanımayanı normal kabul ediyorsunuz.

Mesela sosyal ilişki kurma ve iletişim eksiklikleri nedeniyle otistikleri engelliymiş kabul edersiniz. Bir çeşit yaradılış meselesi bu. Kendi tercihleriyle dünyaya küsmüş, sosyal hayat içinde sağlıklı şekilde var olmayı başaramayan insanları normal kabul edersiniz.

Arada öylesine ince bir fark vardır ki, elinden tutmadan yürüyemeyen kronik hastalara engelli demezsiniz de istediği her yere yardımcı apartlarla ulaşabilen diğer kişilere engelli dersiniz.

Şimdi diyeceksiniz ki bunları niye böyle sayıp döküp insanları rahatsız ediyorsun? Her şeyden öte hepimizin insan olduğunu hatırlatmak için...

***

İnsanlara niye saygı duyar, niye muteber sayarsınız?

Öyle insanlar vardır ki birbirlerinden siyah ve beyaz kadar farklıdırlar. Yine de her ikisi de saygın ve muteber kabul edilir. Her insanın başarabilecekleri farklıdır. Kimi çok hızlı koşar, kimisi yavaş yavaş yürür. Kimi kartal bakışlıdır, kimi burnunu ucunu zor görür. Fakat hiç birini genel insanlık ailesinin ayrı bir ferdi saymazsınız.

Şunu demek istiyorum. Bugün "Engelli" tabir edilen kişilerin diğer insanlardan farkları yok. Bu alemde herkesin tabi olduğu sınırlamalar vardır ve bu sınırlamaların hiç biri öbürüyle aynı değildir. Toplumun "Engelli" kabul ettiği kişilerle, "Normal" kabul ettiği kişiler arasındaki fark, kimi zaman Normal kabul ettiğiniz kişilerin kendi arasındaki farklardan dahi daha büyük olabiliyor. Fakat şablona uydurabildiğinizi "Normal" kabul edersiniz, uyduramadığınıza "Engelli" dersiniz. Bu kadar basit.

O halde hepimiz insanız. Sınırlamalarımızla, belki yanılgılarımızla... Hiç birimiz öbüründen "İnsan Olma" bakımından öbüründen farklı değiliz.

Tüm mesele, "İnsan Hakkı" saydığımız şeylerde toplumun genelinin ortaya koyduğu ikiyüzlülükten kurtulmak.

***

Mesela, aracınızı evinizin yakınında bir yere park edebilmek için belediyeden, muhtarlıktan, devletten, kısaca kamudan taleplerde bulunabilirsiniz. Yüksek tepelere tırmanıp—Göztepe gibi—günbatımını seyredebilmek için yürüyen merdiven veya asansörlü bir sistem talep edebilirsiniz. Toplu taşıma araçlarının evinizin daha yakınından geçmesini istersiniz. Bunlar sizin kamusal alan taleplerinizdir ve bunun için ekstra bir şey istiyor diye suçlanamazsınız.

Diğer taraftan öbür arkadaş da kaldırımların yolla bitiştiği noktalarda setler değil, eğimli şevler istiyordur. Kültür Merkezi, tiyatro, sinema, devlet dairesi, adliye vb... Aklınıza gelen her yerde diğerlerinin erişimi için merdiven konulduysa, yanına onun erişimi için bir de asansör konulmasını istiyordur. Kaldırımlarda görmeyen gözlerle de yolunu bulabilmek için çeşitli düzenlemeler yapılmasını, bunun her yerde aynı standartta yapılmasını istiyordur.

Üstteki iki paragraf arasında ne fark var Allahaşkına... Birine engelli diyorsunuz, birine normal... Dünyadaki tüm insanlar biricik olduğundan kimsenin normal olamayacakken hem de.

O iki paragrafta örneklenen iki birey arasındaki temel fark, birinin diğerine kıyasla en acımasız ayrımcılığa maruz bırakılmasıdır. Bu yüzden asıl mücadele edilmesi gereken, insanoğlunu en ufak zaaflarıyla tasnif etmeye girişenlerdir.

En büyük engel vicdanlara konulan engellerdir ona bakarsan...