Ereğli Kömürleri İşletmesi (EKİ), 80'li yılların başında Türkiye Taşkömürü Kurumu'na (TTK) dönüştüğünde, "Üretim sahalarının merkezileştirilmesi" projesi kapsamında bazı ocaklar kapatıldı.

Kapatılan ocaklar arasında Kireçlik de vardı. Şimdilerde kapalı ekosistemi, doğal güzelliği, plajıyla tanınan Kireçlik o günlerde sineması, Ekonoması, Armutçuk'taki lavuara vızır vızır kömür taşıyan kamyonları, kamyoncular, işçileriyle, madende çalışanların yaşadığı lojmanlarıyla bir kasaba görünümündeydi. Bölgeden Kireçlik'e gelin giden bir genç kız, sınıf atlamış kabul ediliyordu. Nüfusu üretim devam ettiği sürece artıyordu. Üretim devam etse muhtemelen Ereğli'nin beldelerinden biri olacaktı.

Kapatılma kararı ile önce kömür kamyonları, işçiler gitti, sonunda çiçeği burnunda TTK'nın müştemilatını koruyan bekçiler dışında bir iki ev dışında kimse kalmadı. Bugün halen burada yaşayan iki aile var. Bunlar da bu kuş uçmaz kervan geçmez sapa doğa harikasını beton apartman dairelerine geçmek için terk etmeyi planlıyor.

Yani kömür üretiminin sona ermesiyle bölgenin en önemli yerleşim birimi tarihin hayalet kasaba mezarlıklarından birinde yerini aldı. Artık Kireçlik, kömür ve emeğin başkenti olan Zonguldak'ın bir unsuru değil.

***

Armutçuk, 1980'de bölgenin parlayan yıldızıydı. Dört ayrı sinemanın faaliyet gösterdiği, hatta kapalı gişe oynadığı bir yere köy demek abesle iştigaldir. Armutçuk ilçe adayı bir kasabaydı. Armutçuk'un üç ayrı yerinde pazaryeri kuruluyordu. Seyyar satıcılar işçilerin maaş dönemlerinde TTK Yeni Kuyu bölgesinden Direkharmanı'na kadar giden yolun kenarlarına sığmazdı. Ereğli'de bugün faaliyet gösteren birçok esnaf, o seyyar satıcıların veya yolun hemen kenarındaki işyerlerinin sahiplerinin çocuklarıdır.

Ameliyat yapılabilen bir sağlık kuruluşu vardı. 80'lerin başına kadar Türkiye'nin ender özel ortaokullarından biri buradaydı. Zeki Müren, Ersen ve Dadaşlar gibi ünlüler turne programlarına burayı da alıyordu. Öylesine bir kültürel ortam vardı ki, Ereğli bu dönemde Armutçuk'un gerisindeydi. Kent merkezi ve bu kömür beldesi arasında tren seferleri kömür ve yolcu taşıması yapıyordu.

TTK'ya işçi alımı gerçekleştirilmedi, sonra Alacaağzı ayrıldı, rödevansa verildi. Sonra burayı alan şirket kapattı. Bir kalemde nüfus bin kişiye yakın azaldı. Bugün Armutçuk Lisesi sonra ÇPL olan lise dengi okul kapandı. Sağlık Meslek Lisesi daha önce Ereğli'ye taşınmıştı zaten. Bugün Armutçuk'ta yaşayan herkes, çocuklarının eğitimini sağlayabilmek için başta Ereğli olmak üzere başka yerlere taşınmanın planını yapıyor. Gökçeler ve Armutçuk belediyeleri birleşip Kandilli belediyesini oluşturmasa, bugün burada bir belediye bile olmayacaktı.

Armutçuk yoğun bakımda... Yoğun bakımda derken, hastalığının ilerleme durumunu anlatmaya çalışıyoruz. Yoksa siyasilerden kimsenin yoğun bakımda bir hastaya yapıldığı gibi burayı kurtarmaya yönelik bir çalışması yok. Anlayacağınız Armutçuk böyle giderse ölecek.

TTK'nın çıktığı yerde başka türlüsü beklenemezdi zaten...

***

Malum-u aliniz TTK'da bugünlerde yedi bin altıyüz (Rakamla 7600) işçi civarında çalışıyor. Bu sayının içinde Zonguldak, Armutçuk, Bartın filan da var. Anlayacağınız Zonguldak TTK'da çalışanların sayısı bu rakamın çok altında.

Zonguldak kent merkezinde, Kozlu'da lojmanlar mevkileri vardı ve bu mevkiler saygınlık açısından bugünün Ereğli'sindeki Lojmanlar mevkiinden daha makbul bölgelerdi. Ankara'nın Tunalı Hilmi'si, İstanbul'un Etiler'i falan diye düşünün. İşçi sayısının azalmasıyla bu bölgede kültürel, sosyal, sportif faaliyetlerin büyük bölümü geriledi. Sinemalar kapandı, bölgeye tiyatro falan gelmez oldu, tenis kulüpleri küçüldü, cumhuriyetin kuruluşundan bu yana sürekli göç alan bölge, son beş yılda sürekli göç verir oldu.

***

Şimdilerde TTK'nın getirisi götürüsü falan konuşuluyor, farklı görüşler anlatılıyor ya. Geçiniz efendim geçiniz... TTK'yı içinden çıkardığınızda Zonguldak'ta geriye kalacak olan, Kireçlik'te kalandan fazla olmayacaktır.

Zira TTK Zonguldak'tır. Torba yasa içindeki 58. Madde yürürlüğe girdiğinde, belki şu an itibarıyla rödevans işleri yürümeyen ocaklar canlanacak ama TTK uhdesindeki Armutçuk, Kozlu, Karadon; Gelik, Üzülmez ocaklarının ayrı ayrı ruhsatlandırılıp özelleştirilmeyeceğinin garantisi yok.

Özelleştirme işlemi tamamlandığında belki kömür üretimi özel sektör eliyle devam edecektir ama bunun yol açabileceği acı sonuçları Zonguldaklıdan daha iyi bilen bir toplum yoktur herhalde. Fakat buraya kadar düşünmeye gerek yok. Daha önceki örnekler, kamu eliyle kömür üretimine son verilen yerlerdeki durumu gösteriyor.

TTK'nın olmadığı yerde Zonguldak'tan söz etmeye gerek olacağını düşünmek saflık, gaflet, hatta delalettir.

Çünkü Zonguldak dediğimiz şeyin hayat çekirdeği, yüreği TTK'dır.