Bir köy muhtarının nasıl bir süreçle seçildiğini hiç düşündünüz mü? Kolay iş değildir seçilmek. Herkes adayı tanır. Adayın babasını, karısını, onun babasını, çocuklarını yedi sülalesini, elli yıl önce kimin tavuğuna kışt dediğini bilir ve hepsini dikkate alır seçmen. Muhtar, seçilmek için adeta bir sırat köprüsünden geçmek zorundadır.

Bugün (sizin için dün) 19 Ekim Muhtarlar Günü... Muhtarlar Günü 2015'ten bu yana kutlanıyor ama Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasıyla askeri temelli idari bölünmenin son bulduğu günlere uzanıyor geçmişi. Gelin bu konuda biraz muhabbet edelim.

Muhtarlar, bugünlerde altın çağını yaşıyor. Külliye toplantıları, eskiden harçlık seviyesinde olan maaşların asgari ücret seviyesine yükseltilmesi, eskiden de var olan taşıma ruhsatlı silah ayrıcalığı filan derken önemli bir ayrıcalık gibi görünüyor bu iş. Fakat hemen aldanmamak gerek, hem seçilmek zordur, hem de görevi yürütmek...

Tek parti döneminin hemen ardından muhtarlık yapan bir büyüğümüz, "Hali vakti yerinde olan kendi işini görür, yoksul ve garibanın yükü çok ağır gelebiliyor insana" demişti. Ailesine, komşusuna sığınamayan, herkesin yüz çevirdiği garibanın devlete ulaşması için en önemli kapılardan biri... Çoğu kez vatandaşın işlerini görmekten, "Terzi kendi söküğünü dikmez" misali kendi derdine derman bulamayan cefakar insanlardır bunlar...

Muhtarlar aynı zamanda yaşadıkları bölgenin sayılan sevilen kişileridir. Zira dar bölge seçimiyle muhtar olurlar ve özellikle herkesin herkesi tanıdığı köylerde gerçekten hatırı sayılan biri olmadan bu göreve seçilmek kolay değildir.

***

Muhtar adayı, genelde köyde yaşayan birkaç nüfuzlu, kalabalık ailenin desteğiyle olunur. Kendi başına muhtar adayı olup da cascavlak ortada kalmak işten değildir. Beş yüz seçmenli bir köyden, otuz oyda kalmak insanın ömür boyu taşıyacağı soğuk, ağır bir boyunduruk olabilir. Bu adayların çoğu, politika ustası köylüler tarafından "Kime sordun da aday oldun" şeklinde tepkiyle karşılanır.

Aday olduktan sonra rakip adaylardan daha fazla oy alma sorunu ortaya çıkar. Bizim beşyüz seçmenli köy örneğinden hareket ederseniz, tam destek bulduğunuz seçmenlerden iki yüz oy alacağınızı hesap edebilmeniz gerekir. Bundan sonra rakip adayla bizim aday arasındaki evlerin rengini anlamaya çalışırsınız ki, kapısına gelen herkese güler yüz gösteren, umut veren köy kalenderleri varken bu iş de kolay değildir. Bu süreç şöyle işler genelde...

Önce aday—buna bizim aday diyelim—gider hane halkının reisinden destek—dolayısıyla oy—ister. Evlerin reisi aynı zamanda o evdekilerin tamamının nereye oy vereceğinde en belirleyici etkendir. Nadiren hane reisi dışında bir adaya oy veren olur. Hanenin reisi, adaya büyük ihtimalle destek sözü verir. Aday teşekkür eder ve ayrılır. Fakat aday hane reisinin oyunu garanti sayamaz. Hane reisi de kendisinin garanti sayılmadığını bilir. Aday, daha sonra bu aile reisine, bu kişinin akrabası ve kendi yandaşı olan birini ağız aramaya gönderir. Hane reisi, bu kişinin kimin tarafında bulunduğunu bildiğinden sanki bizim adaya oy verecekmiş izlenimi yaratır. Bizim aday büyük ihtimalle buna da ikna olmaz. Karşı tarafta göründüğü halde, kendisine destek vereceğinden emin olduğu birini daha gönderir bu aile reisine. Bu kişi karşı taraf adına aile reisinin ağzını arar. Bu ailenin kime oy vereceği burada anlaşılır.

***

Beş yüz seçmenli bir köyde, muhtemelen yüz seksen ila iki yüz hane vardır. Bu oyları garanti altına alabilmek için yaklaşık yüz hane reisinden tam onay alabilmek gerekir. Yine de seçim günü geldiğinde hala emin olunamayan evler vardır. Zira bazı kişiler, her iki tarafa da yeşil ışık yakabilirler. Son gün geldiğinde bunlar kime oy verdiklerinin bilinmesini isterler. İspatlama ihtiyacını karşılamak için bunlara işaretli oy verilir.

Demokraside işaretli oy olur mu demeyin. Bu iş pusulanın kenarına çarpı koyarak olmuyor. Muhtarın ismi bir kağıda yazılıyor. Beş yüz seçmenli yerde—muhtemelen 4 aza—azalar başka bir pusulaya yazılıyor. Azaların yazılış sıralaması, aza olmayan kişilerin isimlerinin aza listesine yazılması gibi yöntemler var bu iş için. Mesela aza isimleri A, B, C, D olsun. İşaretli oyda bunlar A, B,C, E diye diziliyor. Dört oy bulunan evden, E'ye kaç aza oyu çıkarsa, oradan o kadar oy alınmış oluyor.

Ayrıca, rakip tarafta görünen kişilere oy ulaştırmak ayrı bir mesele. Bu işin de çok çetrefilli yöntemleri var. Sırf aza olabilmek için bizim adaya destek veren seçmenlerin az oy almasının nasıl sağlanabileceği gibi işlere girdiğiniz zaman beyniniz dumura uğrayabilir. Ama malum yazının sonuna geldik.

Kıssadan hisse nedir derseniz, belki bir siyasi parti için köylere oy istemeye gidersiniz. Sakın onları hafife almayın. Politika dediğiniz şey şehirden daha ziyade köylerde yapılır.